16. Đừng bao giờ nói dối một đứa trẻ
Tôi đã có một
thỏa thuận với cha tôi về việc không bao giờ nói dối. Ông cũng đã phải
cam kết với tôi rằng bất cứ khi nào tôi nói lên sự thật thì ông sẽ phải
thưởng cho tôi; kể cả khi sự thật ấy làm ông đau đớn. Ông đã phải thưởng
cho sự thật của tôi rất nhiều lần, kể cả khi bị mọi người khác lên án.
Ông nói: "Các người có thể trừng phạt nó, tôi không bận tâm chuyện nó
làm với các người là gì. Nhưng điều nó nói ra đúng là sự thật và tôi
đồng ý; thế nên tôi vẫn sẽ thưởng cho nó”. Thật là một người cha tuyệt
vời. Chính vì ông mà tôi không bao giờ sợ hãi hay phải lo lắng về những
lời nói dối. Tôi không bao giờ nối dối.
Sự thật là sự
thật và không ai nên bị ngăn cấm khỏi nó. Chỉ bởi vì những đứa trẻ còn
nhỏ; chúng phải được nuôi bằng sự nói dối sao? Sự thật chỉ dành cho
những người trưởng thành sao? Thế thì thành ra điều đó ngụ ý sự thật là
nguy hiểm cho tâm thức mong manh của đứa trẻ sao?
Sự thật không
bao giờ là nguy hiểm, điều giả dối là nguy hiểm. Nếu bạn nói điều giả
dối với một người trưởng thành; người đó có lẽ có khả năng bảo vệ; điều
đó có thể được tha thứ. Nhưng đừng bao giờ nói điều giả dối với một đứa
trẻ bởi vì nó không bảo vệ được, không thể biện hộ được. Nó phụ thuộc
quá nhiều vào bạn, nó tin cậy quá nhiều vào bạn - đừng lừa dối nó. Đây
là phụ bạc! Việc nói bất kỳ lời nói dối nào đều ngụ ý bạn đã lừa dối đứa
trẻ. Và cuối cùng bạn sẽ ở trong rắc rối. Sớm hay muộn, đứa trẻ sẽ phát
hiện ra rằng bạn đã và đang nói dối. Chính ngày đó mọi sự tin cậy vào
bạn sẽ biến mất.
Nếu giới trẻ
bắt đầu nổi loạn chống lại bố mẹ, trách nhiệm là không ở chúng, trách
nhiệm là của bố mẹ. Họ đã nói quá nhiều lời dối trá. Và bây giờ, dần
dần, bọn trẻ bắt đầu phát hiện ra rằng chúng tất cả đều là những lời nói
dối. Khi bạn nói quá nhiều những lời nói dối, thậm chí sự thật là chính
bạn đã dạy cho chúng trở nên ngờ vực, không tin tưởng thế thì một điều
là chắc chắn, chúng cũng sẽ đánh mất tin cậy vào bạn. Bạn đã lừa dối,
bạn đã đánh lừa, bạn đã trở nên xấu xí trong tâm thức của chúng. Ấn
tượng của bạn là không còn tốt chút nào nữa. Trong thực tế, chúng sẽ
không bao giờ có thể tin cậy vào bất cứ ai.
Bạn sẽ không
bao giờ có khả năng tin cậy vào người phụ nữ bạn yêu, người đàn ông bạn
yêu. Bạn sẽ không bao giờ có thể tin cậy người thầy nào cả. Bạn sẽ không
bao giờ lần nữa có khả năng lấy lại sự tin cậy của bạn vào cuộc sống
của mình. Vì đâu mà tin cậy của bạn bị phá hủy? Vì cha mẹ đã không thành
thật với bạn. Họ giấu giếm nhiều thứ, họ dối trá nhiều thứ.
Trẻ con là rất
mẫn cảm. Chúng cứ quan sát, chúng cứ thấy điều ngu ngốc bạn đang nói về,
nào là những con cò mang trẻ em đến thế giới này... Đấy là một dạng lừa
dối. Và bạn có thể lừa dối chúng được bao lâu? Cuộc sống có đó, và cuộc
sống là liên quan đến sự sinh sản con cái. Và chúng đang quan sát cuộc
sống. Chúng sẽ nhìn thấy những con vật làm tình, chúng sẽ thấy những con
chim đang làm tình. Còn bạn có thể cứ tin tưởng rằng chúng đã không bao
giờ nhìn thấy bạn làm tình; bạn có thể cứ tin vào điều đó, nhưng trẻ
con biết rằng bố mẹ chúng làm tình. Vào lúc bắt đầu chúng có thể nghĩ họ
đang đánh nhau hay cái gì đó, nhưng chẳng sớm thì muộn chúng khám phá
ra rằng cái gì đó sẽ cứ ẩn dấu phía sau họ. Tại sao tạo ra sự ngờ vực và
nghi ngờ này? Tại sao không thành thật? Sự thật luôn luôn tốt, sự thật
luôn luôn thiêng liêng. Hãy để chúng biết mọi thứ như chúng là.
Sự thật không
bao giờ là kẻ thù, tình dục hay cái khác cũng vậy. Hãy đối xử tốt với sự
thật. Và trẻ con là rất khoan dung. Chúng có thể ngay lập tức chấp nhận
thực tế. Chúng không có định kiến nào, chúng không có ý niệm nào về
đúng hay sai. Nếu bạn nói với chúng sự thật, chúng hiểu nó là vậy và
chúng quên tất cả về điều đó. Và nó sẽ tạo ra một sự tin cậy lớn lao
trong bạn. Bạn đừng bao giờ đánh lừa chúng.
Giáo dục giới
tính là một trong những nguyên nhân cơ bản của mối bất hòa giữa các thế
hệ. Cái ngày đứa trẻ phát hiện ra rằng bố mẹ đã đánh lừa nó, nó mất tất
cả gốc rễ trong việc tin cậy. Đó là cú sốc phá hủy nhất bạn có thể trao
cho hệ thống mong manh đó. Cứ nói sự thật như nó là và đừng cố gắng suy
đoán về nó; và đừng cứ lòng vòng. Nói với đứa trẻ cái cách nó là.
Tại sao có quá
nhiều nỗi sợ về điều đó trong bạn? - bởi vì bố mẹ bạn đã không nói điều
đó cho bạn, bởi vậy bạn cảm thấy chút ít run, căng thẳng, sợ, như thể là
bạn đang di chuyển vào khu vực nguy hiểm nào đó. Là rất đơn giản, trực
tiếp. Và bất kỳ khi nào một đứa trẻ hỏi bất cứ cái gì, nếu bạn biết, nói
cho nó. Nếu bạn không biết về điều đó, nói rằng bạn không biết. Có hai
cách sai mà bạn có thể phạm phải: một là nói cái gì đó mà không phải sự
thật vốn có - một việc nguy hiểm; cách khác là nói cái gì đó mà bạn
không biết.
Ví dụ, đứa trẻ
hỏi: “Ai đã tạo ra con” và bạn nói “Con cò” hay ví dụ, đứa trẻ hỏi “Ai
đã tạo ra thế giới?” và bạn nói: “Thượng đế.”
Một lần nữa bạn
đang dẫn dắt đứa trẻ vào trong mối phiền lụy. Bạn không biết; bạn đang
giả vờ rằng bạn biết. Chẳng mấy chốc đứa trẻ sẽ phát hiện ra rằng bạn
không biết gì, Thượng đế của bạn là không có thật. Và vấn đề không là
Thượng đế của bạn đã được chứng minh là không có thật, vấn đề là bây giờ
toàn thể ý niệm về Thượng đế được chứng minh không có thật. Bạn đã phá
hủy một khả năng vô cùng của việc điều tra về Thượng đế.
Bạn nên nói:
“Cha không biết. Cha đang cố gắng để biết. Cha cũng dốt nát như con vậy.
Nếu cha tìm thấy trước con, cha sẽ nói cho con, nếu con tim thấy trước,
vui lòng hãy nói cho cha biết với.”
Và con trai bạn
sẽ tôn trọng bạn mãi mãi vì sự thật thà này của trái tim, vì phẩm chất
này, rằng bạn không bao giờ giả vờ, rằng bạn không bao giờ có gắng ngụ ý
rằng bạn biết còn con bạn thì không. Bạn không ngụ ý mình là người ích
kỉ. Việc nói với đứa trẻ: “Thượng đế đã tạo ra thế giới” bạn không có
chút hiểu biết nào về điều đó. Bạn chỉ đang tận hưởng cái giá của sự dốt
nát của đứa trẻ. Nhưng bạn có thể tận hưởng tri thức này được bao lâu?
Đừng bao giờ nói với đứa trẻ những cái mà bạn bản thân bạn không đủ khả
năng làm.
Đừng nói với
đứa trẻ: “Là chân thật, luôn luôn là chân thật” - Bởi vì một khi nó bắt
quả tang bạn đang dối trá, bạn đã phá hủy cái gì đó vô cùng có giá trị.
Và không có cái gì quí giá hơn sự tin cậy.
Bạn có thể che
dấu sự thật được bao lâu? Một ngày ai đó gõ cửa, và bạn nói với đứa bé,
“Nói với người đó cha không ở nhà.” Và bây giờ đứa bé biết rằng nói về
sự thật là một điều, nhưng điều đó không có nghĩa là phải theo và thực
hành. Bạn đã tạo ra tính hai mặt trong nó bởi việc nói cái gì đó, giả vờ
cái gì đó, và việc là cái gì đó khác hoàn toàn trái ngược với nó. Bạn
đã tạo ra sự chia chẻ trong nó. Mọi sự chia chẻ đều là tội lỗi vì nó đưa
đứa trẻ ra xa khỏi tính toàn bộ, tính hợp nhất, tính Thượng đế.
Một lần cha tôi
đã dặn tôi như vậy, và tôi nói đúng điều ông ấy dặn nhưng sau đấy ông
ấy đã nổi giận với tôi. Tôi nói với vị khách đến tìm cha tôi rằng: “Cha
con đang trốn ở bên trong kia, nhưng ông ấy dặn con nói với bác rằng ông
ấy ra ngoài rồi.” Tôi không thể nói dối vì chính cha tôi đã dặn không
được nói dối, hai lời dặn mâu thuẫn nhau và tôi đã xử lý điều đó một
cách gọn gàng.
Nếu bạn biết
cái gì đó, nếu đứa bé hỏi về dục hay làm sao đứa bé đi vào thế giới này,
và bạn biết - thế thì đơn giản nói điều đó như nó là. Làm điều đó đơn
giản nhất có thể được bởi vì đứa trẻ đang không hỏi về sinh lý học hay
về môn hóa học hay về cơ chế bên trong của dục. Nó đang không hỏi về tất
cả điều vô nghĩa đó; đó không phải là quan tâm của nó. Đừng bắt đầu nói
với nó về sinh lý học - bởi vì cái chúng làm trong trường học trong cái
tên giáo dục giới tính là dạy chỉ sinh lý học. Và đứa trẻ đơn giản chán
ngắt; nó không quan tâm. Nó đơn giản muốn sự thật.
17. Mối thù sâu thẳm
Cha tôi đã viết
cho tôi nhiều bức thư xin lỗi, xin tôi hãy tha thứ cho ông về nhiều
chuyện, tôi nói: “Con có thể tha thứ, nhưng con không sẽ không bao giờ
quên việc cha bắt con làm. Cha đã đe dọa con phải theo ý của cha, để học
ngành mà cha muốn, chỉ vì lý do ngành ấy kiếm ra nhiều tiền hơn. Cha
quan tâm tiền hơn cả quan tâm mong muốn của con. Cha chỉ muốn con sống
vì tiền, đó là điều con không bao giờ có thể quên được, dẫu rằng con đã
tha thứ cho cha từ lâu rồi. Mà thật ra, chẳng có gì để tha thứ, con chưa
bao giờ xem trọng lời khuyên của cha cả. Con nghe, nhưng con không quan
tâm bởi vì con biết mình muốn gì và sẽ phải làm gì để có được điều mình
muốn. Con từ đầu đã không bận tâm lời khuyên của cha, nên cha không cần
bận tâm chuyện xin con tha thứ nữa.”
Đó là lý do tại
sao Phật lại nói rằng trừ khi bạn giết chết cha mẹ của bạn thì bạn sẽ
không bao giờ có thể tự do. Giết cha mẹ ở đây nghĩa là giết chết tiếng
nói của cha mẹ trong đầu của bạn, giết chết thứ lương tâm sai trái bên
trong bạn, từ bỏ mọi ý tưởng ngu ngốc và bắt đầu sống cuộc đời của chính
mình theo nhận thức của mình. Hãy nhớ, ý thức cần được nâng lên cao hơn
và lương tâm thì cần phải bị hạ bớt xuống thấp hơn. Dần dần lương tâm
phải biến mất hoàn toàn và chỉ ý thức thuần khiết tồn tại. Ý thức chính
là luật - hãy để nó là luật duy nhất. Sau đó bất cứ gì bạn cảm thấy, nó
chính là cuộc sống của bạn. Bạn phải tự mình quyết định. Nó không phải
cuộc đời của bất cứ ai khác, không ai có quyền quyết định ngoại trừ bạn.
Tôi không nói rằng bạn sẽ luôn đúng đâu - thỉnh thoảng bạn sẽ làm sai
gì đó. Nhưng nó là một phần của tự do của bạn và một phần của việc
trưởng thành. Nhiều lần bạn sẽ lạc đường nhưng điều đó hoàn toàn tốt
thôi - đi lạc là một trong những cách để trở về nhà. Một người mà không
bao giờ làm bất cứ gì sai sẽ không bao giờ có khả năng thưởng thức những
hành động đúng. Anh ta chỉ là một cỗ máy, một nô lệ - một dạng nô lệ
tâm thần.
Một đứa trẻ phụ
thuộc rất nhiều vào cha mẹ nó, trong thời gian khá lâu - ít nhất 21-25
năm. Đó là khoảng thời gian dài, gần như 1/3 cuộc đời nó và toàn bộ 1/3
ấy đã bị cha mẹ khai thác vào trong chuyện thiết lập tư duy, áp đặt tư
tưởng. Hãy nghĩ về điều đó - thật là một sự thật tàn bạo khủng khiếp -
25 năm cảnh nô lệ đủ để phá hủy cuộc đời một con người vì một khi đã bị
thiết lập, rất khó để cho người ta quên.
Đó là lý do tại
sao thật khó để nhảy vào trong thực tại và bắt đầu sống cuộc đời của
bạn. Tất nhiên, lúc ban đầu bạn sẽ run rẩy, bạn sẽ rùng mình nhiều lần,
bởi vì một cách tự nhiên bạn sẽ biết rằng mình đang đi đến chỗ chống lại
cha mẹ, bạn sẽ đi đến chỗ chống lại xã hội. Xã hội là bước chuyển đổi
lớn hơn từ mô hình mẫu của cha mẹ, cha mẹ bạn không là gì ngoài việc là
một đại lý nhỏ của tính xã hội này. Toàn bộ nó là một âm mưu: cha mẹ,
thầy cô, chính khách; quan tòa; chủ tịch - tất cả họ đều cho một âm mưu
lớn, họ cùng nhau nắm giữ tương lai của mọi đứa trẻ.
Một khi bạn học
được thứ gì đó; để xóa bỏ cái bạn đã học là cực kì khó khăn bởi vì sau
25 năm lặp lại thường xuyên liên tục bạn đã bị thôi miên hoàn toàn. Việc
giải thôi miên là cần thiết; bạn phải bỏ tất cả mọi ý tưởng đã từng bị
áp đặt lên bạn.
Những đứa trẻ
tội nghiệp muốn sống sót, muốn tồn tại cho nên chúng bắt đầu học cách
thương thuyết; điều đình; mặc cả; thỏa hiệp. Mọi người luôn sẵn sàng
thỏa hiệp nếu phải chọn giữa sự sống và cái chết. Nếu bạn đang chết dần
trong sa mạc và ai đó có nước, người đó sẽ có quyền để yêu cầu bạn mọi
thứ. Anh ta có thể ép bạn làm điều bạn không muốn làm. Đó chính xác là
những gì đang xảy ra cho bọn trẻ.
Bọn trẻ không
thỏa hiệp trong tự nguyện đâu, chúng bị ép buộc phải làm điều đó trong
vui vẻ để trông có vẻ như tự nguyện nhưng dầu vậy nó vẫn là ép buộc, bạo
hành.
Bạn có thể quan
sát bất cứ đứa trẻ nào. Mọi đứa trẻ đều cố gắng kháng cự, chúng chiến
đấu cho đến phút cuối cùng, mọi đứa trẻ đều tạo ra rắc rối cho cha mẹ,
mọi đứa trẻ đều cố hết sức theo cách của chúng để trốn khỏi những áp đặt
nhưng cuối cùng cha mẹ vẫn nắm được chúng bởi vì họ mạnh hơn. Nó đơn
giản là vấn đề về việc ai mạnh hơn sẽ thắng, ai yếu hơn thì thua.
Vậy nên nó
không phải là không tự nhiên khi đứa trẻ bắt đầu lớn lên và chúng bắt
đầu cảm thấy thù hằn cha mẹ chút ít; chúng sẽ muốn trả thù. Phản ứng ấy
là rất tự nhiên. Thật khó để tha thứ cho cha mẹ - đó là lý do tại sao
toàn thể xã hội dạy bạn phải tôn trọng họ. Nếu bạn không thể tha thứ cho
họ thì ít nhất hãy tôn trọng họ; nếu bạn không thể yêu họ, ít nhất hãy
tôn trọng. Nhưng sự tôn trọng ấy là giả vờ; không có thật. Sâu bên trong
bạn vẫn còn nguyên đó sự tức giận vì họ đã thiết lập bạn như một cỗ máy
vô tri chỉ bởi vì họ mạnh hơn.
18. Cha mẹ: công việc thiêng liêng
Tôi nói với cha
tôi: “Công việc của một người cha, là giúp đỡ con làm điều con muốn, là
bảo vệ con khỏi nguy hiểm và hướng dẫn con khi con yêu cầu, chứ không
phải ra lệnh hay cấm đoán con hết thứ này đến thứ khác.”
Cha tôi luôn nói: “Nếu biết làm cha khó như thế này, ta sẽ không bao giờ...”
Công việc của
cha mẹ là rất tinh tế và quý giá, bởi vì toàn thể cuộc sống của đứa con
phụ thuộc vào điều đó. Đừng cho bất kì sự áp đặt nào lên đứa trẻ, dù là
sự áp đặt tích cực - nhưng hãy giúp đứa con theo mọi cách có thể được để
làm điều nó muốn làm.
Điều này nên
được trở thành nguyên tắc: Đứa trẻ nên được giúp đỡ để lắng nghe cơ thể
của nó, lắng nghe nhu cầu của chính nó. Điều căn bản cho cha mẹ là hãy
canh gác đứa trẻ khỏi ngã xuống rãnh, khỏi những thiệt hại vật lý. Mọi
kỷ luật khác đều là tiêu cực.
Hãy nhớ từ ấy
“tiêu cực”, không phải chương trình tích cực nhưng là một sự bảo vệ tiêu
cực. Bởi vì trẻ con vẫn là trẻ con, chúng có thể làm gì đó gây hại cho
chính chúng, làm thương tổn, què quặt. Cả điều đó nữa, đừng yêu cầu bọn
trẻ không được làm nhưng hãy giải thích cho chúng nghe. Đừng tạo ra bất
cứ sự áp đặt nào cả nhưng hãy để chúng lựa chọn. Bạn đơn giản chỉ cần
giải thích toàn bộ tình huống. Những đứa trẻ thì rất dễ tiếp nhận, nếu
bạn có đủ tôn trọng cho chúng, chúng sẽ sẵn lòng lắng nghe, sẵn sàng
thấu hiểu. Sau đó hãy để chúng lại với sự hiểu biết của chúng. Tình
huống đó sẽ chỉ xảy ra trong vài năm lúc ban đầu thôi; rồi thì chúng sẽ
sớm được bắt rễ vào trong sự thông minh của chúng và bạn sẽ không cần
phải bảo vệ hay canh gác chúng nữa. Bạn sẽ có thể để chúng di chuyển
trên đường riêng của chúng.
Tôi có thể hiểu
nỗi sợ hãi của những bậc cha mẹ rằng đứa trẻ có thể đi theo những hướng
mà họ không thích nhưng đó là vấn đề của bạn. Con của bạn không sinh ra
chỉ để tuân theo những điều bạn thích hoặc không thích. Chúng có cuộc
đời riêng của chúng để sống, bạn nên chúc phúc cho chúng được sống cuộc
đời mà chúng muốn, dù cho nó là gì.
Bất cứ khi nào
bạn đi theo tiềm năng của bạn, bạn sẽ luôn trở thành tốt nhất. Bất cứ
khi nào bạn lạc đường khỏi tiềm năng của bạn, bạn trở nên tầm thường.
Toàn thể xã hội
đầy ắp người tầm thường bởi vì lý do đơn giản rằng không ai là những gì
mà định mệnh của họ đáng ra phải là. Họ luôn là ai đó khác và bất cứ
cái gì họ làm họ không thể làm tốt nhất được, họ cũng không thể cảm thấy
được hoàn thành, họ không thể hân hoan.
Vậy nên công
việc của cha mẹ là rất tinh tế, quý giá nữa bởi vì toàn bộ cuộc sống của
đứa trẻ phụ thuộc vào đó. Đừng trao cho nó bất cứ chương trình tích cực
nào. Hãy giúp nó trong mọi cách có thể mà nó muốn.
Công việc của
người cha hay người mẹ là lớn lao, bởi vì họ đang đem một vị khách mới
vào thế giới - người có rất nhiều tiềm năng đang tiềm ẩn bên trong.
Những đứa trẻ đó đến với thế giới này với những sứ mệnh tiềm ẩn và chúng
chỉ có thể hạnh phúc khi đạt được sứ mệnh đó của chúng, nảy mầm hạt
giống mà chúng mang sẵn trong mình.
Cho nên, các
bậc cha mẹ chừng nào còn chưa biết cách giúp đỡ đứa trẻ nở hoa theo đúng
tiềm năng của nó - không phải tiềm năng cha mẹ muốn chúng trở thành -
thế thì cha mẹ cũng chỉ là một dạng cai ngục của nhà tù.
Hạnh phúc mỗi người là khác nhau
Không cha mẹ
nào muốn con cái của họ không hạnh phúc, họ muốn chúng hạnh phúc chứ.
Nhưng chẳng qua cách suy nghĩ và hành động của họ thì sai. Họ nghĩ nếu
những đứa trẻ trở thành bác sĩ, nếu chúng trở thành giáo sư, kĩ sư, nhà
khoa học thế thì chúng sẽ hạnh phúc. Họ không biết rằng bọn trẻ chỉ có
thể hạnh phúc khi nó được trở thành những gì mà chúng muốn trở thành,
chúng chỉ có thể trở thành thứ mà hạt mầm sâu thẳm bên trong chúng muốn
được nở hoa. Vậy nên hãy giúp đỡ đứa trẻ trong mọi cách để cho chúng tự
do, trao cho chúng cơ hội. Nếu đứa trẻ hỏi người mẹ thứ gì, đa phần,
người mẹ thậm chí không nghe xem nó hỏi gì, họ chỉ đơn giản nói “Không”.
Không là một từ quyền lực, “Có” hay “Ừ” thì không. Cho nên các cha mẹ
thường không muốn nói từ “Ừ” chút nào, thậm chí cho những thứ bình
thường nhất.
Đứa trẻ muốn
chơi ngoài sân “Không”, nó muốn đi ra ngoài trong khi trời mưa và muốn
tắm mưa “Không, con có thể bị cảm”. Một cơn cảm đâu phải ung thư, nhưng
một đứa trẻ cứ bị cấm hết mọi thứ, từ việc nhảy nhót trong cơn mưa cho
tới mọi sự, đó là cách con người dần dà đánh mất mọi niềm vui. Một cơn
cảm lạnh có thể đáng giá một kinh nghiệm quý, trên thực tế bạn càng bảo
vệ đứa trẻ nhiều thì nó càng trở nên mong manh và yếu ớt hơn. Bạn càng
cho phép nó nhiều thì nó sẽ càng trở nên miễn dịch nhiều hơn, đề kháng
mạnh hơn.
Cha mẹ phải học
cách để nói “Ừ”. Trong 99 trường hợp họ thường nói không, họ chỉ muốn
bày tỏ quyền lực của họ. Mọi người không thể trở thành tổng thống của
một đất nước, không thể có quyền lực đối với hàng triệu người nhưng mọi
người đều có thể trở thành một người chồng, áp quyền lãnh đạo lên người
vợ; mỗi người vợ có thể trở thành một người mẹ, họ cùng nhau áp quyền
lực lên đứa trẻ; mọi đứa trẻ đều có thể có một con gấu bông và nó sẽ áp
quyền lực lên con gấu bông như là đá con gấu bông từ góc này sang góc
kia, tát con gấu, cái tát đó nó thật sự muốn trao đến cho cha và mẹ nó.
Con gấu bông tội nghiệp không có ai dưới quyền nó để mà trút giận cả.
Đây là sự độc tài, sự phô trương quyền lực của cả xã hội.
Những gì tôi
đang nói về việc tạo ra một môi trường tự do cho đứa trẻ, mong rằng
những ai đã nghe thì sẽ nói "ừ” nhiều hơn và nói “không” ít hơn, thế thì
quyền lực độc tài trong xã hội sẽ biến mất, chúng ta sẽ có một xã hội
nhiều nhân tính hơn.
19. Không nghe lời, là tốt
Tôi luôn làm
điều ấy trở thành rất rõ ràng với mọi người trong gia đình, tôi nói:
“Không phải là con không nghe lời, con sẽ nghe lời chứ, nếu như lời của
mọi người là đúng, nếu như mọi người có thể thuyết phục con, chứng minh
cho con điều mọi người nói là hoàn toàn chính xác, hợp lý, có cơ sở.
Bằng không, tại sao con phải nghe? Mọi người có dám cam kết rằng tất cả
những lời mọi người nói ra là tuyệt đối đúng hay không? Nếu mọi người
dám cam kết, con sẽ nghe theo. Dù sao mọi người cũng chẳng bao giờ dám
cam kết điều này vì chúng ta đều biết, chẳng ai luôn luôn đúng cả. Cho
nên nếu mọi người không thể cam kết rằng mình luôn đúng thì xin hãy tôn
trọng con, xin hãy khiêm tốn và cho con được lựa chọn, được suy nghĩ,
đừng bắt con phải nghe lời một cách mù quáng, nhưng hãy thuyết phục con
bằng lý lẽ của mọi người và rồi để cho con quyết định xem rằng lời của
mọi người có đáng để nghe hay không.”
Bạn đã nghe câu
chuyện trong kinh thánh kể rằng Thượng đế tống Adam và Eva ra khỏi
vương quốc của ngài - vườn Eden. Điều này về căn bản là sai: bởi hai lý
do.
Thứ nhất: lý do
tại sao ngài tống họ ra là rất độc đoán - vì họ đã không vâng lời ngài.
Ngài dường như là ông bố rất bình thường, quá bình thường, cuồng tín!
Việc nổi dậy kiểu trẻ con, nhỏ bé, vốn là một phần của tự nhiên, một
phần của trưởng thành... Chúng ta phải biết ơn vô cùng tới Adam và Eva
bởi vì họ đã không vâng lời. Đó là bắt đầu của nhân loại, đó là bắt đầu
của cách mạng, đó là bắt đầu của trưởng thành, của chín chắn, của tự do,
của nhận thức về nhân phẩm. Họ đã nổi dậy chống lại việc là con vật.
Mọi loài động vật khác trong vườn địa đàng có lẽ đều là những tín đồ
ngoan đạo, nghe lời, tuân theo mệnh lệnh mà thậm chí không hỏi lại câu
nào. Đó là lý do tại sao chó vẫn là chó, chim ưng vẫn là chim ưng, trâu
vẫn là trâu, lừa dù chúng có vẻ thánh thiện và linh thiêng thế nào, vẫn
là con lừa. Duy nhất con người đã trưởng thành; trưởng thành của con
người bắt đầu với nổi dậy.
Việc nổi dậy là
đơn giản - mọi đứa trẻ đều phải trải qua điều đó. Một khoảnh khắc tới
khi đứa trẻ phải nói không, nó khăng khăng nói không. Thực ra, chừng nào
đứa trẻ chưa học nói không, nó sẽ không bao giờ có khả năng nói có, có
của nó sẽ bất lực nếu không có bối cảnh của không. Cái không nền tảng
được cần như bảng đen; chỉ trên bảng đen nền tảng của cái không đó, cái
có mới hiện lên một cách rõ ràng được.
Thượng đế trong
kinh thánh đã phủ nhận quyền nền tảng của nó để nói không, và trong
chính việc phủ nhận đó ngài đã phủ nhận sự trưởng thành tối thượng của
con người để nói có. Toàn thể câu chuyện này đâm ra là cuồng tín và xấu
xí.
Thứ hai, bạn có
thể tống con người tới chỗ nào được? Toàn thể sự tồn tại này đều là
vườn Eden, không còn chỗ nào khác, không có nơi khác, thời gian khác.
Toàn thể vũ trụ là thiêng liêng, cho nên bất kì chỗ nào bạn hiện hữu,
bạn đều ở trong Vườn Eden. Bạn đang ở trong vườn rồi, và ý tưởng rằng
bạn đã bị tống ra khỏi vườn và bạn phải quay lại vườn đang tạo ra rắc
rối cho bạn, toàn thể khổ của bạn, toàn thể ác mộng của bạn. Không nhận
ra bạn ở đâu, bạn khao khát cái gì đó mà không thể được, bởi vì đây là
chỗ đó rồi.
Chúng ta đã tạo
ra một nhân loại kì lạ thế, và toàn thể lý do căn bản của toàn thể trái
đất điên này, nhân loại điên này, là tôn giáo, tâm linh. Tìm kiếm chân
lý, tìm kiếm Thượng đế, tìm kiếm đỉnh núi và bạn đã đánh mất bản thân
bạn trong việc tìm kiếm này.
Chỉ có một việc
tìm kiếm thôi - tìm ra bản thân bạn - và để làm điều đó bạn cần không
đi bất cứ chỗ nào khác. Để làm điều đó bạn phải rút ra khỏi mọi ham
muốn, tham vọng, mục đích của bạn. Bạn phải quay trở về nhà.
Bạn cần phải
hiểu rõ ý của tôi khi tôi dùng từ "Bất tuân, không vâng lời” trong các
câu chuyện. Nó không mang ý nghĩa như trong từ điển. Ý của tôi về việc
không vâng lời không phải là chuyện bị sai bảo, hay trong phản ứng, làm
ngược lại những gì người khác muốn mình làm.
Sự vâng lời
không cần đến trí thông minh. Tất cả các loại máy móc đều biết vâng
lời,- chưa bao giờ có một loại máy móc nào bất phục tùng cả. Sự vâng lời
cũng rất đơn giản. Nó nhấc cho bạn gánh nặng trách nhiệm. Không cần
phải phản ứng, bạn chỉ việc đơn giản làm theo những gì người ta nói.
Trách nhiệm là của người đưa ra mệnh lệnh. Theo một cách nhất định bạn
rất tự do: bạn không thể bị lên án vì hành động của chính mình.
Sau Thế chiến
thứ hai, tại tòa án Nuremberg, rất nhiều thuộc hạ cao cấp của Adolf
Hitler cứ khăng khăng là họ không chịu trách nhiệm, và họ không cảm thấy
mình có tội. Họ đơn giản chỉ tuân lệnh mà thôi - họ làm những gì người
ta sai khiến, và họ làm những việc đó một cách hiệu quả nhất có thể.
Vậy nên nếu bạn
muốn trừng phạt, hãy trừng phạt người đưa ra những mệnh lệnh kia. Thế
nhưng người ta lại đang trừng phạt những kẻ chỉ đơn giản làm theo những
điều được rao giảng và tuyên truyền - những kẻ phục tùng mệnh lệnh.
Phục tùng mệnh
lệnh chỉ là sự ngu dốt,- việc bất tuân mệnh lệnh mới cần đến một chút
thông minh ở mức độ cao hơn. Bất kỳ một thằng ngốc nào cũng có thể tuân
lệnh, trên thực tế thì chỉ có kẻ ngu dốt mới phục tùng mệnh lệnh thôi.
Người khôn thì sẽ hỏi tại sao? - "Tại sao tôi lại phải làm việc đó?",
và, "Trừ khi tôi được biết lý do và mục đích của việc đó, còn không thì
tôi sẽ chẳng đụng chạm đến nó đâu". Rồi người đó sẽ chịu trách nhiệm cho
hành động của mình.
Trách nhiệm
không phải là trò đùa. Đó là một trong những cách sống thật nhất - mà
cũng nguy hiểm nữa - nhưng nó không có nghĩa là bất tuân mệnh lệnh vì
mục đích của những kẻ bất tuân. Như thế thì cũng chỉ là ngu dốt mà thôi.
Thế nhưng với
việc làm trái ngược những gì người ta sai bảo bạn cũng không thể nâng
trí thông minh của mình lên một mức cao hơn được. Bạn vẫn ở cái tầm ấy
thôi. Việc vâng lời hay không vâng lời chẳng thể thay đổi trí thông minh
được. Đối với tôi bất tuân lại là một cuộc cách mạng vĩ đại.
Nhưng nó không
có nghĩa là bạn sẽ nói không trong mọi tình huống. Đơn giản nó chỉ có
nghĩa là bạn phải quyết định có nên làm việc đó hay không, liệu việc đó
có ích hay không. Làm như vậy là bạn đã gánh lấy trách nhiệm rồi. Vấn đề
không phải là bạn ghét cái người ra lệnh hay ghét bị sai bảo, vì với sự
căm ghét đó bạn không thể hành động theo cách tuân lệnh hay bất tuân;
thực ra là bạn đang hành động một cách vô thức đấy. Bạn không thể hành
động một cách thông minh được.
Khi bạn bị sai
bảo làm một việc gì, bạn có được cơ hội để đáp lại. Có thể những gì
người ta sai bảo là đúng; thế thì hãy làm theo, và hãy biết ơn người đã
nhắc bạn làm việc đó đúng lúc. Có thể những điều đó là không đúng - vậy
hãy nói rõ. Hãy nói ra lý do của bạn, tại sao nó lại không đúng; rồi
giúp người kia hiểu rằng anh ta đang suy nghĩ chệch đường rồi. Tuy
nhiên, sẽ không có chỗ cho sự thù ghét đâu. Nếu đúng thì hãy làm theo
bằng tình yêu.
Nếu nó không
đúng, thì sẽ càng cần có nhiều tình yêu hơn nữa, vì bạn sẽ phải nói
chuyện với người kia, giải thích cho người đó hiểu rằng như vậy là không
đúng.
Bất tuân không
phải là trí tuệ, không phải là làm ngược lại mọi mệnh lệnh và cảm thấy
tức giận, căm ghét rồi trả thù người ra lệnh. Con đường bất tuân là con
đườngcủa trí tuệ tuyệt vời.
Vậy nên vấn đề
cuối cùng không phải là tuân theo hay bất tuân. Nhìn sâu vào thực tế, nó
đơn giản chỉ là vấn đề về sự thông minh - hãy cư xử một cách thông
minh. Có khi bạn phải tuân theo, cũng có khi bạn phải nói: "Rất tiếc,
tôi không làm vậy được". Tuy nhiên, không có chuyện căm ghét, phẫn nộ
hay trả thù ở đây. Nếu lòng căm thù, sự giận dữ hay mong muốn trả thù
phát sinh trong bạn, đơn giản nó có nghĩa là bạn hiểu rằng những gì
người ta sai bảo là đúng, nhưng nghe theo là đi ngược với cái tôi của
bạn; nó làm tổn thương cái tôi của bạn. Và cảm giác bị tổn thương đó sẽ
bộc lộ dưới dạng thù ghét, căm phẫn.
Thế nhưng vấn
đề không phải ở cái tôi của bạn; vấn đề là bạn phải hành động như thế
nào - và bạn phải vận động hết trí thông minh của mình để xác định việc
đó. Nếu nó đúng thì tuân theo; nếu nó sai thì không làm, thế thôi. Không
có mâu thuẫn, không có cảm giác bị tổn thương.
Nếu tuân theo
thì dễ hơn; bạn không phải giải thích với ai cả. Nhưng nếu bạn không
tuân theo, bạn cần phải giải thích. Và có thể lời giải thích của bạn
không đúng. Lúc đó bạn phải quay lại và làm theo. Một người cần phải
sống một cách thông minh - thế thôi. Và như vậy tất cả những gì người đó
làm đều là trách nhiệm của người đó.
Thực tế là ngay
cả những người tài giỏi nhất cũng không biết sống một cách thông minh.
Martin Heidegger, một trong những người trí thức vĩ đại nhất của thời
đại chúng ta, lại là một thuộc cấp của Adolf Hitler. Và sau khi Hitler
thất bại và những hành động thú tính, dã man, sát nhân, bạo lực của hắn
ta phơi bày thì ngay cả Martin Heidgeer cũng phải lùi lại mà nói: "Tôi
chỉ đơn giản đi theo người lãnh đạo đất nước".
Thế nhưng công
việc của một nhà triết học không phải là đi theo người lãnh đạo đất
nước. Thực ra nhiệm vụ cơ bản của một vị triết gia là dẫn dắt những
người lãnh đạo đất nước chứ không phải đế cho họ dẫn dắt mình, bởi nhà
triết học không tham gia vào các hoạt động chính trị nên có tầm nhìn rõ
ràng hơn. Nhà triết học đứng nhìn từ xa và có thể thấy những thứ mà
những người trong cuộc không thể thấy. Thế nhưng việc chối bỏ trách
nhiệm dễ dàng hơn nhiều...
Nếu Adolf
Hitler chiến thắng, tôi dám chắc là Martin Heidgeer sẽ nói rằng: "Ông ấy
chiến thắng là nhờ đi theo triết lý của tôi". Và tất nhiên là ông ấy
tài giỏi hơn nhiều so với Adolf Hitler. Adolf Hitler chỉ là một kẻ thiểu
năng trí tuệ. Thế nhưng quyền lực.
Chúng ta được
dạy phải nghe theo những người có quyền lực - cha mẹ, thầy cô, mục sư,
Thượng Đế. Và chúng ta được dạy là những người nắm giữ quyền lực thì
luôn luôn đúng: "Lẽ phải thuộc về kẻ mạnh". Và bạn phải tuân theo nó.
Việc này thật đơn giản vì nó không cần đến trí thông minh. Nó đơn giản
vì người ta không bao giờ có thể nói rằng đó là trách nhiệm của bạn,
rằng những gì xảy ra là trách nhiệm của bạn.
Đứa trẻ loài
người là đứa trẻ yếu ớt nhát trong toàn thể sự tồn tại. Điểm yếu của nó
hóa ra lại là một phúc lành được ngụy trang, nhưng cũng có thể bị bao
phủ quá mức - và đó là những gì đã được hoàn thành trong hàng thế kỉ.
Cha mẹ không bao giờ cho phép sự yếu ớt; sự vô dụng và phụ thuộc của đứa
trẻ trở thành sự độc lập, sức mạnh, toàn vẹn, cá tính... Mục đích của
họ là giữ cho đứa trẻ vẫn giữ nguyên tình trạng nghe lời - điều này là
tự nhiên thôi vì chỉ những đứa trẻ nghe lời mới không tạo ra rắc rối.
Một đứa trẻ bất tuân sẽ cứ liên tục tạo ra rắc rối mà thôi, nhưng một
đứa trẻ bất tuân mới thật là một con người.
20. Cha mẹ hãy học nghệ thuật của việc không làm gì cả.
Lúc ấy tôi còn
nhỏ xíu, ông nội cứ luôn muốn nắm tay tôi khi chúng tôi cùng đi dạo buổi
sáng. Hết lần này đến lần kia tôi phải năn nỉ ông: "Con không muốn ông
nắm tay con mãi. Con tự đi được. Con có thể sẽ vấp ngã, va vào đá hay
lọt xuống hố, thì sao chứ? Con sẽ tự học cách đứng lên và đi tiếp. Ông
cứ nắm tay con như vậy con không cảm thấy được tự do chút nào và điều đó
sẽ khiến con bức bối. Hơn nữa, ông có thể nắm tay con được bao lâu? Ông
có dám hứa sẽ nắm nó mãi mãi không? Nếu không, tốt hơn ông nên để con
học cách tự đi bằng đôi chân mình và hành động với đôi tay của mình. Xin
đừng nắm tay con nữa."
Nếu bạn nhìn
vào khuôn mặt của những đứa trẻ khi chúng mới được sinh ra bạn sẽ thấy,
chúng thật tươi mới làm sao vì vừa đến từ đầu nguồn cuộc sống, bạn sẽ
nhận ra một sự hiện diện mà không thể nào gọi tên được, không thể định
nghĩa được.
Đứa trẻ thật
sống động và tươi mới. Bạn không thể định nghĩa dạng sự sống này nhưng
nó ở ngay đó, bạn có thể cảm nhận nó. Bạn có thể ngửi thấy cái mùi tươi
mới đó xung quanh đứa trẻ. Hương thơm đó dần dần, từ từ biến mất. Nếu
không may đứa trẻ ấy trở thành người thành công - một người nổi tiếng
hay một chính khác, một giáo chủ - thế thì nó bắt đầu bốc mùi hôi. Nó đã
đến với một mùi hương tuyệt vời, không thể đong đếm, không thể định
.nghĩa, không thể gọi tên nhưng thật đáng tiếc khi thứ mùi hương tuyệt
vời ấy của cuộc sống cứ dần biến mất. Nếu bạn nhìn sâu vào mắt đứa trẻ
bạn sẽ không thấy đáy của nó đâu cả, trong veo, tinh khiết, sâu thăm
thẳm. Thật không may, cách mà xã hội phá hủy nó, sớm muộn gì đôi mắt ấy
cũng bị cạn đi, bị hời hợt, bởi vì hết lớp này đến lớp nọ của các điều
kiện bị áp đặt lên nó, độ sâu đó bị cạn dần đi bởi những thứ rác rưởi,
dần dà nó cạn và không còn trong veo nữa. Nhưng chính sự trong veo ấy
mới là khuôn mặt bản chất của con người.
Đứa trẻ mới
sinh không có suy nghĩ nào. Nó có thể suy nghĩ về cái gì chứ? Để suy
nghĩ người ta cần quá khứ, suy nghĩ cần vấn đề. Đứa trẻ không có quá
khứ, nó chỉ có tương lai. Nó chưa có vấn đề nào cả. Không cơ hội nào để
suy nghĩ. Đứa trẻ vẫn có nhận thức đấy - nhưng vô suy nghĩ. Đây chính là
bản tính nguyên thủy của nó, của con người. Bạn có thể đã quên nhưng
bản tính nguyên thủy ấy vẫn còn đó bên trong bạn, chờ đợi một ngày được
khám phá trở lại. Tôi đang nói là khám phá lại bởi vì bạn đã khám phá nó
rất nhiều lần trong các kiếp quá khứ của bạn, nhưng mỗi lần sinh bạn
lại quên.
Thậm chí, có lẽ
rất nhiều khoảnh khắc trong kiếp sống này bạn đã tiến đến gần với việc
khám phá lại bản tính nguyên thủy của mình, để biết, để cảm nhận, để trở
lại nó một lần nữa. Nhưng thế giới có quá nhiều thứ lôi kéo bạn, hàng
ngàn thứ chia ra hàng ngàn hướng kéo bạn, đẩy bạn, lôi bạn đi. Nó kéo
cho bạn té nhào, rách ra trăm mảnh. Thật là một phép màu khi người ta có
thể giữ cho bản thân họ nguyên vẹn. Bởi vì với lực kéo vé mọi phía đó
đáng lẽ một tay của bạn đang đi về phía bắc, tay còn lại rời vào phía
nam, cái đầu hướng lên trời, mọi bộ phận ở một nơi khác nhau. Thật là
phép màu kì diệu khi bạn có thể tiếp tục duy trì bản thân mình, có lẽ
sức ép từ mọi phía quá lớn đến nỗi vẫn còn giữ bạn lại mà không bị xé ra
thành nhiều mảnh. Bạn thật sự đang bị đẩy hoặc kéo hoặc ép từ mọi phía.
Nếu như có một
cơ hội nào đó để bạn nhìn thấy bản thể nguyên thủy của mình, bạn sẽ
không thể nào nhận ra nó, nó sẽ trông giống như một người lạ. Có lẽ một
vài khoảnh khắc nào đó trong đời, do tai nạn tình cờ nào đó, bạn đã vô
tình thấy chính bản thể mình nhưng bạn đã không kịp nói “Xin chào” bởi
vì bản thể ấy trông quá lạ lẫm, đôi khi cũng có thể do một nỗi sợ sâu
kín bên trong đã luôn ngăn bạn nói “xin chào” với người lạ.
Làm sao để “cứu”
gương mặt nguyên thủy - bản thể nguyên thủy ấy cho những đứa trẻ? Thật
ra bạn không phải làm bất cứ gì - một cách trực tiếp cả. Bất cứ gì được
tác động một cách trực tiếp đều hóa thành sự làm phiền. Bạn phải học
nghệ thuật của việc không làm gì cả.
Đây là một nghệ
thuật cực khó. Nó không giống như việc bạn phải làm để bảo vệ hay cứu
đứa trẻ khỏi tai họa, ngược lại, bất cứ thứ gì bạn làm đều sẽ làm méo mó
cái bản thể gốc ấy. Bạn phải học nghệ thuật không làm gì cả. Bạn phải
học cách đứng ở xa, tránh xa con đường của đứa trẻ. Bạn phải trở nên rất
can đảm bởi vì nó là cảm giác rất mạo hiểm và rủi ro khi để đứa trẻ lại
một mình với chính nó.
Trong hàng ngàn
năm chúng ta đã được bảo rằng nếu đứa trẻ bị bỏ lại một mình, nó sẽ trở
nên một người mọi rợ. Điều đó tuyệt đối vô nghĩa. Tôi đang ngồi phía
trước bạn - bạn nghĩ tôi có phải kẻ mọi rợ không? Tôi đã sống toàn bộ
thời thơ ấu mà không có sự can thiệp của cha mẹ. Vâng, điều đó có thể đã
tạo ra rất nhiều rắc rối cho họ, cả rắc rối cho tôi nữa nhưng nó quả
thật rất đáng giá. Bản thể nguyên thủy của đứa trẻ quá quý giá đến nỗi
không một rắc rối nào có thể mang ra so sánh. Nó là vô giá và nếu bất cứ
giá nào bạn phải trả cho nó, vẫn là rẻ. Niềm vui của cái này mà bạn tìm
thấy bản thể nguyên thủy của chính mình, cùng một vẻ đẹp như ngày nó
được sinh ra đời, cùng một loại ngây thơ, trong trắng, cùng một sự tinh
tuyền, cùng một niềm vui, niềm hạnh phúc, sự sống động... bạn còn mong
đợi gì hơn thế?
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét